Info rechtermuisknop

Volgende pag. of vorige pag.

  

  
  

aaaaaa

www

WO I - Vluchtelingen naar onbezet België,
naar Nederland, Frankrijk en Engeland


Op 4 augustus viel Duitsland binnen in België. Het Duitse leger rolde over het neutrale België als een pletwals. Zware bombardementen op Luik, gevechten in andere delen van het land en wangedrag van Duitse soldaten veroorzaakten een massale stroom vluchtelingen, even zelfs 1,4 miljoen of ca. 1 Belg op 5 . Ze trokken met hun bescheiden bezittingen te voet, te paard of op sommige plaatsen met de tram of de boot naar Nederland, Frankrijk of Engeland.

Ruim 1 miljoen Belgen trok in augustus – oktober 1914 weg naar Nederland, maar in december 1914 waren ze nog maar met 125.000. Engeland kreeg er aanvankelijk 210.000; nadien daalde dit tot 150.000. In Frankrijk bleef het aantal stijgen: van 205.000 in juli 1915 naar 325.000 in november 1918. Meer dan een half miljoen Belgen verbleven dus gedurende een groot deel van de oorlog in het buitenland.

In de drie opvanglanden werden de Belgische vluchtelingen in eerste instantie zeer goed opgevangen. Ze stonden symbool voor de Duitse wreedheden en het daarmee gepaard gaande 'poor little Belgium'. Naast de georganiseerde, officiële hulp boden ook heel wat particulieren een helpende hand. In Groot-Brittannië was er in de herfst van 1914 bijna een wedloop omdat iedereen zijn eigen Belgische vluchteling wilde.

In die buurlanden werden ze op verschillende manieren en locaties ondergebracht: in gastvrije gezinnen, in serres van bloemenkwekers, strandcabines, scholen, kerken, tentenkampen, houten barakken. Vele vluchtelingen brachten hun tijd door met werk op het veld, in Engelse munitiefabrieken, als schoenmaker in Frankrijk,...

Er werden scholen opgericht als dam tegen assimilatie en tegen ontkerkelijking. Er kwamen Belgische slagerijen, winkels, verenigingen. De gastvrijheid kende ook zijn grenzen: bij sommigen kregen de vluchtelingen hoegenaamd geen gehoor, bij anderen verwaterde het enthousiasme na enige tijd en moest de overheid inspringen. In Nederland werden opvangkampen gebouwd, o.a. met Deens geld, na een internationale solidariteitsactie. Anderzijds doken er ook advertenties op van eigenaars die pensions aanboden voor 150 gulden, zeg maar € 70 per dag, een enorm bedrag voor die tijd!

In sommige steden waren de Belgen zo talrijk, dat ze er jaarlijks aparte plechtige communies konden organiseren voor grote groepen kinderen. In Parijs, Bergen-op-Zoom, Gouda e.a. zaten heuse Belgische kolonies. Het is dan ook niet verwonderlijk dat België bij de vredesonderhandelingen in Versailles het waagde om Zeeuws -Vlaanderen en Nederlands -Limburg op te eisen, i.p.v. Nederland te bedanken.

De gastvrijheid kende ook zijn grenzen: bij sommigen kregen de vluchtelingen hoegenaamd geen gehoor, bij anderen verwaterde het enthousiasme na enige tijd en moest de overheid inspringen. In Nederland werden opvangkampen gebouwd, o.a. met Deens geld, na een internationale solidariteitsactie. Anderzijds doken er in Nederland ook advertenties op van eigenaars die pensions aanboden voor 150 gulden, zeg maar € 70 per dag, een enorm bedrag voor die tijd!
Naarmate het conflict langer aansleepte, werd de last om te dragen groter en de soldariteit met de Belgen kleiner.

Pijnlijk was ook de moeizame en jarenlange zoektocht naar verloren gezinsgenoten, in die tijd geen sinecure gezien de primitieve middelen.

Diverse secundaire bronnen zoals het oorlogsdagboek van Louis Lindemans, het frontblaadje de Stem uit Opwijck, de verslagen van de parochiepastoors, het oorlogsdagboek van Louis Geeurickx, enkele soldatenbrieven en de brieven van Louis Geeurickx, de weekbladen De Stem uit België (Londen) en Vrij België (Den Haag), (digitale) archiefverzamelingen in Nederland, Engeland en Frankrijk,… leveren ons enkele sporadische informatiesprokkels op over (individuele) vluchtelingen van bij ons in den vreemde.

In zijn oorlogsdagboek vermeldt Louis Lindemans onder meer:

Terugkeer van de Opwijcksche vluchtelingen (enkelen zijn nog achter). (28-8-1914)

Velen vluchten: E.H. Walgrave, de commisaris Rombouts, de sekretaris A. Heyvaert, etc.
Frans De Smedt zit in Overslag, bij een pastoor, de families Segers en Cooreman in Aardenburg.
(27-9-14)

Dezen namiddag, terugkeer, na verre omwegen, van M. Jan Buggenhout (27e Sept. gevlucht). Hij brengt gazetten en nieuws mede, en verzekert dat een engelsch leger zich rond Gent bevindt. (5-10-1914)

Onze kinderen verplicht Gent te verlaten. Zij vluchten in 2 groepen: De eerste groep (per voiture) met Jeanne, Constance en Gabrielle, Mad. De Meren en Joseph bereikt Aardenburg (Zeeland)...
de 2e groep komt in Brugge (te
8 u. 's avonds) te rechte en logeert bij Jufvr. Delatte, aan wie ze den weg gevraagd hadden... (12-10-1914)

Terugkeer van Frans Van Mol hem (sedert half Sept. weg) en andere opw. vluchtelingen. Hij brengt ons goed nieuws van de familie van Sint-Pauwels. (15-10-1914)

Frans De Smedt zit in Overslag, bij 'nen pastoor, de families Segers en Cooreman in Aardenburg. E.H. Walgrave in Heyst, Fern. Wynants in Blankenberg, Jos. Semal in Zelzate en Jos De Smedt in Grol (Holland). (15-10-14).

Terugkeer van Marie De Smedt. (17-10-1914)

Joseph Rubbens ontmoet de pastoor van Droeshout te Aardenburg. Hij verblijft er met nog 5 personen (o.a. een dochter van H. Block). 's Morgens draagt de pastoor de kapoot. In den dag, een bleke frak, daarop eene garde-civique jas, en velouren pantoufles. Hij draagt de baard.) (17-10-14).

Terugkeer van Frans De Smedt: Wij vernemen dat de kinderen in Aardenburg verblijven. (21-10-1914)

Henri De Block is weergekeerd en vertelt dat de kinderen gisteren uit Aardenburg, langs de Hollandsche grens, vertrokken zijn naar Sint-Pauwels. (28-10-1914)

Terugkeer van E.H. Walgrave. (3-11-1914)

's Avonds, terugkeer van E.H. Pastoor van Droeshout. (5-11-1914)

Terugkeer van Mr De Smedt-Neirinckx  met Joseph. (6-11-14)

Terugkeer, uit Engeland, van jufvrouw Marguerite De Smedt. (31-12-14)

Romein Vereertbrugghen vertrekt eerstdaags naar Holland, en desnoods naar Engeland om onze notaris te gaan halen. (7-2-1915)

Terugkeer van Rom. Vereertbrugghen uit Engeland. Gisteren is Fern. Wijnants, na 6 maanden, te Brussel aangekomen. (19-2-1915)

Terugkeer van Fernand Wijnants in Opwijk, zo men zei tenminste. Joseph W. verwachtte hem op een dîner: "Podores, hij kwam niet!" . (22-2-1915).

Fern. Wijnants terug in Opwijck. (1-3-15).

(Volledige) lijsten van Opwijkse en/of Mazelse vluchtelingen in onbezet België of het buitenland zijn ons niet bekend. Informatie over de vluchtelingen en hun verblijf in onbezet Vlaanderen, Nederland, Frankrijk, Engeland,… zijn vooralsnog betrekkelijk schaars.
Maar toch: bijvoorbeeld op de website http://www.zeeuwsarchief.nl vindt men gegevens over 32 Opwijkse vluchtelingen in Zeeland (Nederland), met persoonsgegevens, scans van inschrijvingslijsten, individuele fiches,...
Rechtstreekse link: https://www.zeeuwsarchief.nl/onderzoek-het-zelf/archief/?mivast=239&miadt=239&mizig=862&miview=tbl&mizk_alle=opwijk

In het gemeentelijk archief van Opwijk wordt een affiche bewaard betreffende Belgische vluchtelingen. De affiche "Hoe Engeland de Belgische Vluchteling verknecht" diende vermoedelijk als propagandamiddel of psychologische beïnvloeding van de bevolking door de gemeentebesturen uitgehangen te worden. De tekst is ééntalig.

 


www.heemkringopwijk.net - Print:
© Heemkring Opwijk-Mazenzele (HOM) 1999-