Archeologie - enkele algemeenheden

Archeologie (Grieks: αρχαιος – oud, uit oude tijden, λόγος – leer) of oudheidkunde is de wetenschap die door bestudering van materiële overblijfselen uit het verleden inzicht tracht te krijgen in oude culturen; hun ontwikkeling, hun wederzijdse beïnvloeding, enz.
De archeologie kent een praktische kant (veldwerk; het verrichten van opgravingen) en een theoretische kant (analyse, datering en conservering van het vondstmateriaal, het op grond van vondsten opstellen, verbeteren en/of bevestigen van theorieën, enz.).
Onterecht wordt de archeoloog soms gezien als een (schat)graver, hij is bovenal een deskundige, vaardig in het verrichten van wetenschappelijk onderzoek.

Archeologie in Vlaanderen

Het archeologische beleid in Vlaanderen wordt bepaald door de Vlaamse regering. Dirk Van Mechelen is op dit moment in 2006 hiervoor de bevoegde minister. De uitvoering van het beleid gebeurd door het Vlaams instituut voor het onroerend erfgoed (VIOE). Vlaanderen kiest daarmee voor een werkingsmodel dat volledig door de overheid wordt ingevuld.

Archeologie en archeologisch erfgoed in Vlaanderen

De zorg en het beheer voor het archeologisch erfgoed in Vlaanderen is één van de taken van de Vlaamse overheid.

Tot 1 januari 2004 werd het reilen en zeilen van de archeologie in Vlaanderen ter harte genomen door het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP). Het IAP regelde het archeologiebedrijf van vergunning tot uitvoering, van wetenschappelijke studie tot het opzetten van educatieve projecten.

In de geest van de hervormingen van de Vlaamse overheid, besloot toenmalig minister Van Grembergen om hierin verandering te brengen. De eerste stap hiervoor werd gezet op 28 februari 2003, met een wijziging van het archeologiedecreet. Hierin wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de Administratie enerzijds en het Instituut anderzijds.

Het startschot voor deze veranderingen werd gegeven op 1 januari 2004, met de aanwerving van 10 archeologen bij de Afdeling Monumenten en Landschappen. Voortaan wordt het beheer en beleid van het archeologisch erfgoed in Vlaanderen (samen met dat van monumenten en landschappen) waargenomen door de Afdeling Monumenten en Landschappen.

Tegelijkertijd zag een nieuw instituut het licht, dat (ten dele) het IAP vervangt: het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE).

Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed

Het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) is een nieuwe, wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid, waar geïntegreerd onderzoek wordt verricht naar het archeologisch, monumentaal en landschappelijk erfgoed in Vlaanderen in dienst van het beleid. Het beheer en de bescherming van het monumentaal, landschappelijk en archeologisch erfgoed berust bij RO Vlaanderen, entiteit Onroerend Erfgoed (voorheen: Afdeling Monumenten en Landschappen. Het VIOE werd opgericht op 1 maart 2004 bij Besluit van de Vlaamse Regering (5 maart 2004). Het instituut is ontstaan uit het voormalige Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP) en een aantal gespecialiseerde onderzoekers van de voormalige afdeling Monumenten en Landschappen. Het Instituut heeft als missie om vanuit de opdracht van de overheid inzake de zorg voor het onroerend erfgoed, in te staan voor het onderzoek van, kennisbeheer en kennisverspreiding over, en ontsluiting en documentatie van het onroerend erfgoed (monumenten, landschappen, archeologie, varend erfgoed).

Onderwijs

In Vlaanderen kan men archeologie studeren aan drie universiteiten. Aan de Katholieke Universiteit Leuven en aan de Universiteit Gent bestaat een opleiding tot bachelor en master in de Archeologie. De VUB combineert dat met 'Kunstwetenschappen'.

Intergemeentelijke archeologische diensten

Naar het voorbeeld van de Archeologische Dienst Waasland (ADW) werden de voorbije jaren een aantal intergemeentelijke archeologische diensten opgestart. Zij worden gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap.
De intergemeentelijke archeologische diensten zijn bevoegd voor het beheer van het archeologisch patrimonium dat zich op hun grondgebied bevindt. In principe voeren intergemeentelijke diensten zelf geen archeologische opgravingen uit.

Melden van archeologische vondsten

Indien u een vondst doet waarvan u vermoedt dat het gaat om een archeologische vondst, dan bent u verplicht dit binnen de drie dagen te melden bij administratie. De vondst moet 10 dagen in onveranderde toestand bewaard blijven en beschermd worden tegen beschadiging of vernieling en toegankelijk zijn voor onderzoek door de bevoegde archeologische diensten. Als het onderzoek is afgerond wordt het terrein vrijgegeven voor verdere werken.

Wet- en regelgeving omtrent archeologie

De huidige werking van de administratie steunt op het decreet van 30 juni 1993 houdende de bescherming van het archeologische patrimonium, gewijzigd bij het decreet van 18 mei 1999 en 28 februari 2003.

Uitvoeringsbesluiten:

20 april 1994: uitvoeringsbesluit decreet

26 april 1995: premie voor werken aan beschermde archeologische monumenten

Artikel 127 van het decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening stipuleert dat voor vergunningsplichtige werken aangevraagd door publiekrechterlijke personen of instanties een bindend advies moet worden gevraagd aan de bevoegde instantie voor het archeologisch erfgoed.

De Europese Conventie van Malta (La Valetta) van 16 januari 1992, is goedgekeurd maar werd nog niet geratificeerd door de Vlaamse Regering. Deze conventie behandelt de algemene richtlijnen aangaande de zorg voor het archeologische erfgoed.