HOM - Heemkundige bijdragen
Artikel verschenen in het HOM-tijdschrift 1989-2, p. 22-23.

Onze-Lieve-Vrouw Middelares Nijverseel:
van kapelanie tot parochie.

Nijverseel is een van oudsher bewoonde wijk in de parochie Opwijk. De naam zou verwijzen naar een groot hof, ontstaan in de Merovingische tijd. In latere jaren werden er in het noordwesten van Opwijk nog een groot aantal nieuwe grote boerderijen opgericht en ontstond er een netwerk van kleine wegen. De bewoning langsheen de weg van Opwijk naar Aalst en langs de verbindingswegen met de heirbaan naar Dendermonde vormde geleidelijk een aparte wijk. In 1840 telde Nijverseel, samen met de Kalkestraat reeds 867 inwoners op een totaal in Opwijk van 3.518.

Toen in de 19e eeuw het aantal inwoners van de gemeente Opwijk verdubbelde drong het aartsbisdom Mechelen aan op het stichten van een nieuwe parochie in een volkrijke afgelegen wijk van de moederparochie. Rond 1890 werd pastoor Franck van Opwijk door het bisdom aangesproken om uit te zien naar de oprichting van een nieuwe parochie. Eerst dacht het bisdom aan Nijverseel als vestigingsplaats van een nieuwe parochie met ca. 1.000 inwoners. Uit het onderzoek van onderpastoor Drijvers bleek dat de spreiding van de bevolking, de eventuele inplanting van een kerk aan de steenweg op Aalst en vooral het gebrek aan financiële middelen problemen stelden. In 1893 kreeg de onderpastoor dan de opdracht de oprichting van de nieuwe parochie niet te Nijverseel maar in het zuiden van de gemeente (Droeshout) te onderzoeken.

Een halve eeuw later in 1930 was de bevolking verder aangegroeid en telden Nijverseel en de Kalkestraat reeds 1.583 inwoners. De klachten van de inwoners over de verre afstand naar de parochiekerk werden steeds talrijker zodat in 1936 de grondslagen werden gelegd voor de oprichting van een nieuwe parochie, voorlopig in de vorm van een kapelanie. Toen een perceel grond geschonken werd langsheen de Nijverseelstraat om een 'hulpkapel' te bouwen begon er schot in de oprichting te komen. De kerkfabriek van Sint-Paulus Opwijk gaf op 7 maart 1937 een gunstig advies en schreef hierbij als motivatie: 'dat de St.Paulusparochie van Opwijck 6.285 zielen telt, dewelke verspreid zijn over een zeer uitgestrekt grondgebied, en het gehucht Nijverseel gelegen op een gemiddelden afstand van drie kilometer 1.300 inwoners telt. Aangezien dat tengevolge van dezen grooten afstand de meeste inwoners van deze wijk genoodzaakt zijn hun godsdienstige plichten te gaan vervullen in de naburige parochiekerken van het bisdom Gent, te weten Baerdegem en Lebbeke en alzoo ontsnappen aan den invloed van hun eigen geestelijkheid. Overwegende dat het hoognodig is dat een godsdienstig centrum opgericht wordt, op het gehucht Nijverseel, te midden dezer bevolking die meest allen pratikeeren.'

Bij Koninklijk Besluit van 28 juli 1937 werd onder de parochie Sint-Paulus Opwijk de kapelanie Nijverseel opgericht met de naam Onze-Lieve-Vrouw Middelares. Het bisdom benoemde de jonge E.H. Leon Van Pevenage, afkomstig uit Sint-Martens-Bodegem, tot kapelaan van Nijverseel.
Architect Paul Semal werd aangesproken om een schets met voorlopig bestek en plannen te maken voor de kapel. Volgens een eerste raming zouden de kosten F 200 tot 300.000 bedragen. Een toelage vanwege de 'Staatsdienst voor opslorping der werkloosheid'- het was immers crisis- van F 68.750 werd verwacht. Het dossier liep echter vertraging op zodat pas op 31 juli 1938 de aanbesteding werd verleend aan Philemon Keppens van Lebbeke. De werken waren voltooid in 1939: de kosten bedroegen uiteindelijk F 260.531,48. Op 30 juli 1939 kon de nieuwe kerk dan plechtig ingewijd worden.

Ondertussen was er nog veel meer gerealiseerd. De gemeente liet in 1937-38 langs de steenweg op Aalst, naar de plannen van architect Paul Semal, een gemeenteschool voor de wijk Nijverseel bouwen. De Congregatie van de zusters van Sint Vincentius a Paulo vergrootte haar schooltje aan de Nijverseelstraat met drie nieuwe klassen zodat de meisjes er voortaan volledig lager onderwijs konden volgen. Op 3 september 1939 werden de nieuwe klaslokalen ingewijd. In 1940 beslist de kerkfabriek voor de kapelaan een huis te laten bouwen naast de nieuwe kerk. Paul Semal maakt opnieuw de plannen. De oorlogsomstandigheden en het laten wijzigen van het bestek schoven deze plannen op de lange baan. Pas in 1952 zou de woning voor de kapelaan voltooid worden.
In 1957, twintig jaar na de oprichting van de kapelanie, vroeg de kardinaal-aartsbisschop van Mechelen dat Nijverseel tot een parochie zou omgevormd worden. De kerkfabriek van de moederparochie Opwijk gaf een gunstig advies. In de motivatie lezen wij: 'Aangezien deze kapelanie reeds ettelijke jaren is opgericht; aangezien er thans meer dan 1300 inwoners zijn en er in de wijk van deze kapelanie tamelijk veel gebouwd wordt hetwelk in het vooruitzicht stelt een merkelijke aangroei van de bevolking; aangezien de vermelde kapelanie een centrum op zichzelf is geworden en dit alles de erkenning als een parochie wettigt.'

Bij Koninklijk Besluit van 28 juli 1958 werd Onze-Lieve-Vrouw Middelares Nijverseel dan eindelijk omgevormd tot een zelfstandige parochie. Hierdoor werd kapelaan Van Pevenage van dan af pastoor en hing Nijverseel materieel niet langer meer af van de moederparochie Opwijk. Er werd een eigen kerkfabriek opgericht, het kerkpatrimonium werd verdeeld a rata van 1/6 voor Nijverseel en 5/6 voor Sint-Paulus Opwijk, er kwam een eigen begroting en rekeningen, enz. En zo werd Nijverseel een stukje 'baas in eigen huis'.

Jan MEEUSSEN