Open Monumentendag 2001


zondag 9 september

Thema: METAAL

Op zondag 9 september 2001 wordt in gans Vlaanderen de dertiende Open Monumentendag (OMD) georganiseerd. 
Dit jaar is het OMD-thema 'Metaal'.

Onze Heemkring doet ook dit jaar mee met een project in Opwijk rond dit thema.

De Open Monumentendag Vlaanderen: 
een Europees initiatief

De Open Monumentendag is een initiatief van de Raad van Europa met steun van de Europese Unie. In 1999 nemen 46 landen en regio's deel.
Een resolutie van de Europese ministerconferentie over het bouwkundig erfgoed (Granada, 1985) ligt aan de basis van de idee 'Open Monumentendag'.

Daarin wordt:

aangespoord tot sensibilisatie van de bevolking voor het bouwkundig erfgoed;

een beroep gedaan op de eigenaars van monumenten om hun eigendom voor het publiek open te stellen;

de wens geuit dat openbare besturen, verenigingen en de privé-sector gemeenschappelijk acties zouden ondernemen.

De Open Monumentendag Vlaanderen: de missie

Het publiek en de overheid over heel Vlaanderen en op alle niveaus sensibiliseren voor het erfgoed, door middel van het gratis openstellen van uitzonderlijk toegankelijke gebouwen: dat is het fundamentele doel van de OMD en zijn jaarwerking. Ter gelegenheid van de eerste OMD formuleerde de Stuurgroep haar missie als volgt:

'Onbekend is onbemind. Wat onbemind is, wordt verwaarloosd. Om een breed publiek aan te spreken heeft de Stuurgroep van de OMD in de eerste plaats een feest willen maken. Een feest om de burger op een aanschouwelijke en tastbare wijze inzicht te geven in de taak en verantwoordelijkheid van overheid en privé-eigenaars. Als ze eenmaal gesensibiliseerd is, zal de bevolking zich ook nauwer bij de bescherming en bewaring van het bouwkundig erfgoed betrokken voelen.
De sleutel tot de sensibilisatie is: het publiek gratis toegang verschaffen tot plaatsen die gewoonlijk niet of slechts gedeeltelijk toegankelijk zijn.
Uit deze dag moet een gunstig klimaat ontstaan waarin tal van initiatieven kunnen gedijen ten bate van de bescherming, de instandhouding en de restauratie van het erfgoed.'

Bron: Voorwoord van de Stuurgroep van de eerste Open Monumentendag - Monumentenkrant 1989

Sinds 1992 werkt de OMD met een jaarlijks wisselend thema. Hierdoor krijgen elk jaar nieuwe gebouwen de kans in de kijker te staan én worden vertrouwde monumenten anders belicht.

Open Monumentendag - Thema voor 2001: Metaal

'Een OMD-jaarthema is het gezicht van de OMD. Een goed thema doet de ogen open en scherpt de blik. Het biedt inderdaad 'stof tot nadenken' en vormt de jaarlijkse aanleiding om het veelzijdige verhaal van onze monumenten te vertellen, telkens vanuit een specifieke invalshoek.

Een volledig nieuw gegeven: een thema-trilogie

Voor de eerste maal heeft de Stuurgroep Open Monumentendag Vlaanderen beslist om het OMD-thema op langere termijn voor te bereiden. In het nieuwe millennium wordt dan ook meteen gestart met een drieluik: 'Grondstof, stof tot nadenken'.

Onder deze gemeenschappelijke noemer besteedt OMD drie jaar lang aandacht aan concrete materialen. Om het niet te overladen wordt elk materiaal afgewisseld met een abstract thema.

Onder de werktitel 'Grondstof, stof tot nadenken' wordt gestreefd naar een dubbele accent: enerzijds wordt de materiële constructie benadrukt, anderzijds wordt het immateriële belang van een monument in de huidige maatschappij onder de aandacht gebracht. Samengevat kan men stellen: 'Een monument is een samenspel van verschillende materialen. Monumentenzorg bestaat maar omdat een bouwwerk opgetrokken is uit materialen. Verschillende materialen zijn de componenten van een gebouw, zoals monumentenzorg een component is van de maatschappij.'

Er wordt geopteerd om in 2001 te starten met het subthema 'Metaal'. Dit thema wordt ruim geïnterpreteerd en omvat zowel ijzer en staal als edelmetalen zoals goud, zilver, brons,... In 2003 volgt het thema 'Steen' en 2005 sluit de trilogie af met 'Hout'.

De keuze voor metaal dringt zich op omdat de materie als drager van onvermoede mogelijkheden al te vaak (en ten onrechte) vergeten wordt. Dit thema brengt het verhaal van hoe de verschillende metaalsoorten in ons roerend en onroerend erfgoed werden gebruikt; ijzer, lood, tin, koper, diverse legeringen en natuurlijk ook edele metalen als zilver en goud komen daarbij aan bod. 

Het materiële als uitgangspunt voor een maatschappelijk verhaal

'Grondstof, stof tot nadenken' is per definitie een tastbaar thema, dat de aandacht richt op het materiële aspect van onze monumenten. Dat is in de OMD-geschiedenis nog niet zo nadrukkelijk gebeurd. En dat er voor het eerste deel meteen voor het niet-vanzelfsprekende 'metaal' is gekozen, maakt de uitdaging des te groter. Maar OMD maakt er ook al van bij zijn ontstaan een punt van verder te kijken dan zijn monumenten groot zijn en ze hun noodzakelijke plaats te geGietijzeren - smeedijzeren afsluitingshekken voor een woning in de Zottegemstraat.ven - zeg maar: te integreren -  in hun maatschappelijke context. Dat zal met 'Grondstof, stof tot nadenken' niet anders zijn, zoals al blijkt uit de formulering zelf. Er gaat veel aandacht naar sociaal-economische aspecten en de maatschappelijke evoluties die het gebruik van metaal met zich bracht. 

Behalve een grootscheeps publieksevenement is de Open Monumentendag Vlaanderen ook een gebeuren met heel wat kennis en inzicht aan de basis. Tal van specialisten uit al dan niet verwante disciplines zorgen ervoor dat het jaarthema in een ruimere context wordt geplaatst. Het verleden heeft meermaals bewezen dat hun benadering vaak de aanzet was tot de (her)ontdekking en waardering van tal van interessant Vlaams bouwkundig erfgoed, ook in Opwijk.


www.heemkringopwijk.net - Print:
© Heemkring Opwijk-Mazenzele (HOM) 1999-