De Open Monumentendag
Vlaanderen:
een Europees initiatief
De Open Monumentendag is een
initiatief van de Raad van Europa met steun
van de Europese Unie. In 1999 nemen 46 landen
en regio's deel.
Een resolutie van de Europese
ministerconferentie over het bouwkundig
erfgoed (Granada, 1985) ligt aan de basis van
de idee 'Open Monumentendag'.
Daarin wordt:
• |
aangespoord tot
sensibilisatie van de bevolking voor
het bouwkundig erfgoed; |
• |
een beroep gedaan op
de eigenaars van monumenten om hun
eigendom voor het publiek open te
stellen; |
• |
de wens geuit dat
openbare besturen, verenigingen en de
privé-sector gemeenschappelijk acties
zouden ondernemen. |
De Open Monumentendag
Vlaanderen: de missie
Het publiek en de overheid
over heel Vlaanderen en op alle niveaus
sensibiliseren voor het erfgoed, door middel
van het gratis openstellen van uitzonderlijk
toegankelijke gebouwen: dat is het
fundamentele doel van de OMD en zijn
jaarwerking. Ter gelegenheid van de eerste
OMD formuleerde de Stuurgroep haar missie als
volgt:
'Onbekend is onbemind. Wat
onbemind is, wordt verwaarloosd. Om een breed
publiek aan te spreken heeft de Stuurgroep
van de OMD in de eerste plaats een feest
willen maken. Een feest om de burger op een
aanschouwelijke en tastbare wijze inzicht te
geven in de taak en verantwoordelijkheid van
overheid en privé-eigenaars. Als ze eenmaal
gesensibiliseerd is, zal de bevolking zich
ook nauwer bij de bescherming en bewaring van
het bouwkundig erfgoed betrokken voelen.
De sleutel tot de sensibilisatie is: het
publiek gratis toegang verschaffen tot
plaatsen die gewoonlijk niet of slechts
gedeeltelijk toegankelijk zijn.
Uit deze dag moet een gunstig klimaat
ontstaan waarin tal van initiatieven kunnen
gedijen ten bate van de bescherming, de
instandhouding en de restauratie van het
erfgoed.'
Bron: Voorwoord van de
Stuurgroep van de eerste Open Monumentendag -
Monumentenkrant 1989
Sinds 1992 werkt de OMD met
een jaarlijks wisselend thema. Hierdoor
krijgen elk jaar nieuwe gebouwen de kans in
de kijker te staan én worden vertrouwde
monumenten anders belicht.
Open Monumentendag - Thema
voor 2001: Metaal
'Een OMD-jaarthema is het
gezicht van de OMD. Een goed thema doet de
ogen open en scherpt de blik. Het biedt
inderdaad 'stof tot nadenken' en vormt de
jaarlijkse aanleiding om het veelzijdige
verhaal van onze monumenten te vertellen,
telkens vanuit een specifieke invalshoek.
Een volledig nieuw gegeven:
een thema-trilogie
Voor de eerste maal heeft de
Stuurgroep Open Monumentendag Vlaanderen
beslist om het OMD-thema op langere termijn
voor te bereiden. In het nieuwe millennium
wordt dan ook meteen gestart met een
drieluik: 'Grondstof, stof tot nadenken'.
Onder deze gemeenschappelijke
noemer besteedt OMD drie jaar lang aandacht
aan concrete materialen. Om het niet te
overladen wordt elk materiaal afgewisseld met
een abstract thema.
Onder de werktitel 'Grondstof,
stof tot nadenken' wordt gestreefd naar een
dubbele accent: enerzijds wordt de materiële
constructie benadrukt, anderzijds wordt het
immateriële belang van een monument in de
huidige maatschappij onder de aandacht
gebracht. Samengevat kan men stellen: 'Een
monument is een samenspel van verschillende
materialen.
Monumentenzorg bestaat maar omdat een
bouwwerk opgetrokken is uit materialen.
Verschillende materialen zijn de componenten
van een gebouw, zoals monumentenzorg een
component is van de maatschappij.'
Er wordt geopteerd om in 2001
te starten met het subthema 'Metaal'. Dit
thema wordt ruim geïnterpreteerd en omvat
zowel ijzer en staal als edelmetalen zoals
goud, zilver, brons,... In 2003 volgt het
thema 'Steen' en 2005 sluit de trilogie af
met 'Hout'.
De keuze voor metaal dringt
zich op omdat de materie als drager van
onvermoede mogelijkheden al te vaak (en ten
onrechte) vergeten wordt. Dit thema brengt
het verhaal van hoe de verschillende
metaalsoorten in ons roerend en onroerend
erfgoed werden gebruikt; ijzer, lood, tin,
koper, diverse legeringen en natuurlijk ook
edele metalen als zilver en goud komen
daarbij aan bod.
Het materiële als
uitgangspunt voor een maatschappelijk verhaal
'Grondstof, stof tot nadenken'
is per definitie een tastbaar thema, dat de
aandacht richt op het materiële aspect van
onze monumenten. Dat is in de
OMD-geschiedenis nog niet zo nadrukkelijk
gebeurd. En dat er voor het eerste deel
meteen voor het niet-vanzelfsprekende
'metaal' is gekozen, maakt de uitdaging des
te groter. Maar OMD maakt er ook al van bij
zijn ontstaan een punt van verder te kijken
dan zijn monumenten groot zijn en ze hun
noodzakelijke plaats te geven
- zeg maar: te integreren - in hun
maatschappelijke context. Dat zal met
'Grondstof, stof tot nadenken' niet anders
zijn, zoals al blijkt uit de formulering
zelf. Er gaat veel aandacht naar
sociaal-economische aspecten en de
maatschappelijke evoluties die het gebruik
van metaal met zich bracht.
Behalve een grootscheeps publieksevenement is
de Open Monumentendag Vlaanderen ook een
gebeuren met heel wat kennis en inzicht aan
de basis. Tal van specialisten uit al dan
niet verwante disciplines zorgen ervoor dat
het jaarthema in een ruimere context wordt
geplaatst. Het verleden heeft meermaals
bewezen dat hun benadering vaak de aanzet was
tot de (her)ontdekking en waardering van tal
van interessant Vlaams bouwkundig erfgoed,
ook in Opwijk. |