Gemeentelijk Heemkundig Archief

Wat is er met het GHA ?

Ruim 25 jaar geleden, in 1974, richtte men het Gemeentelijk Heemkundig Archief op. Het werd een verzameling van enerzijds oud gemeentelijk administratief archief, anderzijds van verenigingsarchieven en van allerlei documenten, van welke oorsprong ook, over de Opwijkse samenleving in het verleden. Hieraan werd een documentatieverzameling en een heemkundige-geschiedkundige bibliotheek toegevoegd.

Van bij de start ging de werking voor het grootste deel uit van de actieve inzet van enthousiaste vrijwilligers in verenigingsverband.

De verzamelingen werden samengesteld uit een deel van het oud gemeentelijk (administratief) archief en een aantal aankopen (o.a. van boeken, foto's,...). Het grootste deel komt van schenkingen door vele tientallen bereidwillige particulieren en verenigingen.

De archiefwerking kende een hoogtepunt vanaf begin 1994 toen de HOM het archief op een geregelde wijze open stelde voor de geïnteresseerde bevolking. Het initiatief kende een erg grote belangstelling en kwam ook de verzameling ruim te goede door talrijke nieuwe schenkingen van dankbare burgers.

Op 1 augustus 1995, nu ruim 6 jaar geleden, sloot toenmalig burgemeester Vic Everaet het Gemeentelijk Heemkundig Archief (in de voormalige jongensschool in Nijverseel) voor de Heemkring Opwijk-Mazenzele en voor de talrijke geïnteresseerden. Deze eenzijdige beslissing werd volledig onaangekondigd genomen en op een erg grove manier uitgevoerd.

De individuele geïnteresseerden werden een groter slachtoffer van deze plotse negatieve situatie dan onze heemkundige vereniging.

Tot eind juli '95 was Opwijk zowat een voorbeeldgemeente (met erkenning tot ruim buiten de gemeentegrenzen) op het vlak van archiefontsluiting en mogelijkheden tot historisch onderzoek. Door de onbesuisde sluiting van het archief begin augustus '95 hinkt onze gemeente op dit vlak echter achterop.

Ondanks een aantal (soms tegenstrijdige) aankondigingen door het gemeentebestuur eind 1995 - begin '96, aan de bevolking en aan de administratieve overheden, werd het gemeentelijk heemkundig archief nog steeds niet heropend en raadpleegbaar gemaakt voor de geïnteresseerden.

Ondertussen werd een groot deel van de verzameling gesplitst en verspreid (vroegere gemeenteschool Nijverseel, Hof ten Hemelrijk, GAC I en GAC II,...).

Sinds enige tijd kunnen op het Hof ten Hemelrijk een aantal oudere administratieve stukken (registers met de akten Burgerlijke Stand en Bevolkingsregisters 19e eeuw, enkele militielijsten, enkele kadastrale stukken,...), aangevuld met een erg beperkt aanbod van documentatiemateriaal voor genealogie en familiekunde, geraadpleegd worden.

Het aanwezige archiefmateriaal vormt echter slechts een heel klein deel van het geheel van het gemeentelijk heemkundig archief dat tot half 1995 raadpleegbaar was. Het is allesbehalve een logische keuze of selectie van wat de doorsnee bezoeker het meest zou kunnen interesseren. Het weinig aanwezige materiaal vormt geen samengaand geheel. Daarenboven zijn de bezoekmogelijkheden erg beperkt en de praktische omstandigheden erg belastend, zijn de ontsluitingsmiddelen quasi nihil, is er geen deskundige begeleiding aanwezig,... Door deze negatieve omstandigheden is het aantal bezoekers erg beperkt.

De laatste tijd krijgen wij steeds meer aanduidingen en bewijzen dat het gemeentelijk heemkundig archief zich na de sluiting in 1995 in een lamentabele toestand bevindt. Elk initiatief is stil gevallen. Het archief is de laatste jaren volledig stuurloos. De verzamelingen worden niet meer bijgehouden.

Onze heemkundige vereniging blijft met volle inzet ijveren voor een herwaardering van het archief en voor de openstelling van het geheel van de verzamelingen voor alle geïnteresseerden. Wij menen dat het gemeentebestuur hiertoe onder meer moreel verplicht is, omwille van het vele belastingsgeld dat er reeds sinds 1974 in geïnvesteerd werd (aankopen, infrastructuur, personeelskosten,...), omwille van het vele gepresteerde vrijwilligerswerk, maar vooral ook omwille van de vele schenkingen die particulieren en verenigingen in de loop der jaren deden voor het archief. Deze gebeurden in de eerste plaats om het archief maximaal ten dienste te stellen van de ganse bevolking en niet om het volledig af te sluiten en te laten verkommeren zoals nu het geval is.